Niềm Đau Của Giáo Viên Yêu Nghề

Bá Khê

“Vốn là một giáo viên, đã từng tốt nghiệp khoa Lịch sử của Trường
ĐH Sư phạm, nhưng sau 2 năm đi dạy, tôi đã quyết định bỏ nghề và chuyển sang hướng khác.”

(Trích dẫn: “Vì sao tôi bỏ nghề dạy sử ?,” đăng
trên trangWeb
của ViệtBáo.vn
vào ngày Chúa Nhựt, 31-7-2011 tại URL sau đây:

http://vietbao.vn/Giao-duc/Vi-sao-toi-bo-nghe-day-su/22033084/202/)

Lời tâm sự trên của một giáo viên trẻ, dạy môn Sử, có niềm đam mê đối với môn Sử, lại là một giáo viên dạy tốt, được học sinh đánh giá cao, làm chúng ta cảm thấy chua xót.  Hoàn cảnh nào đã khiến cho một giáo viên yêu nghề phải chịu lâm vào cảnh phải bỏ nghề như vậy ?  Đọc kỹ toàn bộ bài viết mới thấy rõ nguyên nhân chính là đồng lương không đủ sống đã buộc người giáo viên có tâm huyết đó phải bỏ nghề và làm một công việc khác để sống.   Không những chua xót mà chúng ta còn bâng khuâng lo lắng cho việc giáo dục thanh thiếu niên của đất nước vì hiện tượng bỏ nghề dạy học không còn là những trường hợp lẻ tẻ, ngoại lệ, không đáng kể, mà trong thực tế đang trở thành một khuynh hướng rất đáng ngại trong giới giáo viên trẻ.   

Từ nhiều năm nay, báo chí trong nước đã nhiều lần loan tin về hiện tượng bỏ nghề trong giới giáo viên trẻ như các bài báo sau đây:

• Hàng loạt giáo viên TP HCM xin ra khòi ngành (VNExpress, ngày Thứ Sáu, 27-6-2008, tại
  URL sau đây: http://vnexpress.net/gl/xa-hoi/2008/06/3ba03cd9/)
• Những người thầy “bỏ thuyền, bỏ lái, bỏ dòng sông … (Trang Web Nghề giáo, tại URL sau đây:
  http://nghegiao.net/news/Chuyen-nha-giao/Nhung-nguoi-thay-bo-thuyen-bo-lai-bo-dong-song-187/)
• Bỏ nghề sau đúng một năm đi dạy mầm non (Trang Web Tin24/7, tại URL sau đây:
  http://www.tin247.com/bo_nghe_sau_dung_mot_nam_di_day_mam_non-11-113341.html)
• Nhiều giáo viên chuyển sang nghề da giày, may mặc (Trang Web VTC News, tại URL sau đây:
  http://vtc.vn/giaoduc/538-265462/giao-duc/nhieu-giao-vien-chuyen-sang-nghe-da-giay-may-mac.htm)
• Báo động tình trạng giáo viên mầm non bỏ việc (Trang Web Người lao động, tại URL
  sau đây: http://nld.com.vn/227346P0C1017/bao-dong-tinh-trang-giao-vien-mam-non-bo-viec.htm)
• Lương thấp, giáo viên mầm non chuyển nghề cắt tóc, gội đầu (Trang Web Chị
  giáo làng, tại URL sau đây: http://chigiaolang.wordpress.com/2011/05/20/l%C6%B0%C6%A1ng-th%E1%BA%A5p-giao-vien-m%E1%BA%A7m-non-chuy%E1%BB%83n-ngh%E1%BB%81-c%E1%BA%AFt-toc-g%E1%BB%99i-d%E1%BA%A7u/)

Chuyện giáo viên trẻ bỏ nghề như vậy là đã quá rõ ràng, không còn gì phải nghi ngờ nữa cả.  Lý do thì cũng quá rõ ràng: lương giáo viên không đủ sống khiến giáo viên phải bỏ nghề, chuyển sang làm nghề khác để dễ sống hơn.  Nhà nước nói chung và Bộ Giáo Dục và Đào Tạo nói riêng đã đối phó với hiện tượng giáo viên bỏ nghề này bằng cách đơn giản và dễ làm là tăng lương cho giáo viên.  Nhưng rõ ràng là cách giải quyết này thật ra không giải quyết được vấn đề vì mỗi khi có tin tăng lương thì vật giá đã tăng lên trước, và nhiều khi còn tăng hơn cả mức tăng lương.  Vì thế cho nên kết quả cũng rất rõ ràng là mặc dù nhà nước đã tăng lương mấy lần trong những năm vừa qua nhưng hiện tượng giáo viên bỏ nghề vẫn tiếp tục.   Nói như vậy không có nghĩa là không nên làm cái chuyện tăng lương.  Chuyện tăng lương là cần nhưng chưa phải là đủ.

Trước tiên, việc tăng lương là cần thiết nhưng muốn cho việc tăng lương thật sự có ý nghĩa và có phần nào hiệu quả thì nhà nước phải tìm cách ngăn chận vật giá gia tăng.  Chuyện này không phải dễ dàng trong một nền kinh tế thị trường như ở Việt Nam hiện nay nhưng không phải là không làm được nếu nhà nước có quyết tâm làm.  Việc tăng lương và ngăn chận vật giá gia tăng tuy khó nhưng vẫn có thể làm được.  Chuyện thật sự khó là thay đổi cái nhìn của xã hội đối với nghề dạy học.  Nói cho cùng thì tất cả mọi người trong giới cán bộ nhân viên nhà nước đều có đồng lương không đủ sống.  (Xin đọc thêm bài “Lương tối thiểu lấy gì để sống”  của tác giả Thanh Hồng).  Nhưng tại sao không có hiện tượng bỏ nghề trong các giới khác như trong giới giáo viên ?  Có thể có nhiều lý do khác nhau trong từng trường hợp của từng cá nhân, nhưng nói chung có một điều làm cho nghề dạy học khác hẳn những ngành nghề khác.  Gần như tất cả các nghề khác khi xong việc trong cơ quan thì người cán bộ nhân viên có toàn thời gian còn lại cho bản thân, có thể kiếm một công việc khác để làm để kiếm thêm thu nhập cho gia đình vợ con.  Người giáo viên thì khó hơn nhiều, vì họ còn phải bỏ ra rất nhiều thì giờ cho việc soạn bài giảng, chuẩn bị bài tập, và chấm bài; lắm khi, như trường hợp các giáo viên chủ nhiệm lớp, còn phải bỏ thêm thì giờ gặp gở, hướng dẫn học sinh, v.v.  Họ còn ngày giờ đâu để làm thêm công việc khác để kiếm thêm thu nhập.  Hiện nay có một số khá đông giáo viên đã tăng được thu nhập bằng cách dạy thêm, dạy luyện thi đại học, v.v.  Nhưng đâu có phải giáo viên nào cũng làm được chuyện này; chỉ có các giáo viên giỏi có tiếng tăm trong giới giáo viên dạy các môn Toán, Lý Hóa, Sinh Ngữ mới có thể dạy thêm, chứ còn giáo viên các môn Sử, Văn thì có học sinh nào chịu đi học thêm đâu mà dạy thêm.  Ngoài ra, đối với những cán bộ nhân viên nhà nước trong các khu vực hành chánh, tài chánh thì ngoài lương ra còn có thể có “bổng,” và thường thì “bổng” còn nhiều hơn lương rất xa.  Người giáo viên thì làm gì có “bổng,” chẳng qua mỗi năm được phụ huynh học sinh tặng cho bó hoa trong “Ngày Nhà Giáo” cho có lệ.  Hiện nay đã có hiện tượng một số giáo viên thiếu lương tâm chức nghiệp không chịu bỏ nghề nhưng đã tìm mọi cách không chính đáng để tăng thêm thu nhập: bắt học sinh ở lại lớp sau giờ học để dạy thêm giờ ăn tiền, bán điểm, bán đề thi, điểm thi, v.v.  Hiện tượng sa đọa này còn tồi tệ cho nền giáo dục hơn là chuyện giáo viên trẻ bỏ nghể.  Nghề dạy học, từ lâu, trong chế độ xã hội chủ nghĩa này, đã không còn được xã hội coi trọng (ngay cả học sinh cũng thấy rõ là những gì thầy cô dạy đều là dối trá, không đúng sự thật, và chính thầy cô cũng không tin vào những điều mình giảng dạy) nay thật sự đã bị vong thân, mất phẩm chất một cách thê thảm.  Những hiện tượng này mới thật sự là niểm đau lớn cho nhửng nhà giáo chân chính và yêu nghề.  Giải pháp duy nhất là phải làm thế nào để có thể phục hồi lại giá trị, uy tín của nghề dạy học.  Điều này đòi hỏi một cuộc cải cách giáo dục sâu rộng, thay đổi hẳn nội dung giảng dạy cho phù hợp với những yêu cầu mới của đất nước trong thế kỷ 21 này.  Ngoài ra, không thể chỉ giải quyết bằng những khẩu hiệu suông như tôn vinh nhà giáo là  “kỹ sư tâm hồn” mà chỉ trả họ bằng đồng lương không đủ sống, đẩy họ vào chổ phải vong thân như vậy.  Phải trả cho giáo viên đồng lương để họ đủ sống và nuôi gia đình đàng hoàng, không còn phải bận tâm về đời sống vật chất nữa, để họ có thể dành trọn thì giờ trong việc đào tạo thế hệ thanh thiếu niên mới cho đất nước.